Baş ağrısı toplumda en sık görülen şikâyetlerden biridir ve çoğu zaman geçici nedenlerle ortaya çıkar. Ancak bazı baş ağrıları vardır ki, hayatı bir anda değiştirebilir. Yeni Günlük Israrcı Baş Ağrısı (NDPH), tam olarak böyle bir tablodur.

NDPH’de baş ağrısı ani ve net bir başlangıç günü ile ortaya çıkar; hasta “ağrım tam şu gün başladı” diye belirtebilir. Başladığı andan itibaren her gün, aralıksız devam eden bu ağrı, beklenmedik şekilde ortaya çıkar ve hızla kronikleşir. Bu nedenle hem hastalar hem de hekimler için tanınması ve yönetilmesi zor bir baş ağrısı tipidir.

NDPH, kişinin günlük yaşamını, iş performansını ve ruhsal durumunu ciddi ölçüde etkileyebilir. Bu nedenle, erken tanı ve doğru tedavi yaklaşımları büyük önem taşır.

Yeni Günlük Israrcı Baş Ağrısı (NDPH) Nedir?

Yeni Günlük Israrcı Baş Ağrısı (NDPH), Uluslararası Baş Ağrısı Sınıflaması’nda yer alan nadir bir primer baş ağrısı hastalığıdır. En belirgin özelliği, başlangıç gününün çok net hatırlanmasıdır. Hasta çoğu zaman şu ifadeyi rahatlıkla kurar:

“Başım tam şu gün ağrımaya başladı… ve bir daha hiç geçmedi.”

Baş ağrısı çoğu zaman ani başlar ve ilk 24 saat içinde sürekli bir forma dönüşür. O günden itibaren her gün, en az üç ay boyunca devam eder. Daha önce sürekli baş ağrısı öyküsü olmayan bir kişide ortaya çıkması, bu tabloyu daha da dikkat çekici kılar.

Migren ya da gerilim tipi baş ağrısında ağrılar zaman içinde sıklaşarak kronikleşebilirken, NDPH bir anda kronikleşmiş şekilde başlar. Bu yönüyle tanınması ve yönetilmesi zor olabilir.

Bu inatçı ve sürekli ağrı, kişinin iş hayatını, sosyal ilişkilerini ve ruhsal sağlığını belirgin şekilde etkileyebilir. Bu nedenle erken tanı ve doğru tedavi planlaması büyük önem taşır.

Yeni Günlük Israrcı Baş Ağrısı (NDPH) Neden Olur?

NDPH’nin kesin nedeni henüz tam olarak bilinmemektedir. Bu durum, hastalığı hem gizemli hem de yönetimi zor bir hale getirir. Ancak bazı kişilerde baş ağrısının başlamasından hemen önce belirli tetikleyici olaylar saptanabilir:

• Viral enfeksiyonlar
  En sık bildirilen tetikleyici faktördür. Özellikle üst solunum yolu enfeksiyonları sonrasında NDPH başlayabilir. Epstein-Barr virüsü (öpücük hastalığı) ile bağlantılı vakalar en iyi bilinen örneklerdendir. COVID-19 sonrası gelişen NDPH olguları da tanımlanmıştır.
• Şiddetli stres veya travmatik yaşam olayları
  Yoğun psikolojik stres, kaygı dönemleri, yas, travmalar gibi durumlar başlangıca zemin hazırlayabilir.
• Cerrahi girişimler
  Bedenin başka bir bölgesine yapılan ameliyatlar bile, enfeksiyon ya da stres yanıtı tetikleyerek süreci başlatabilir.
• Tıbbi işlemler
  Nadir de olsa lomber ponksiyon (belden sıvı alınması) sonrası görülebilir.

Vakaların yaklaşık yarısında ise herhangi bir tetikleyici bulunamaz. Bu kişilerde merkezi sinir sisteminin ağrı işleme yollarındaki bozukluk veya genetik yatkınlık olası nedenler arasında değerlendirilmektedir.

Yeni Günlük Israrcı Baş Ağrısı (NDPH) Belirtileri Nelerdir?

NDPH’nin en belirgin özelliği her gün, aralıksız devam eden baş ağrısıdır. Hastalar çoğunlukla:

“Hiçbir gün, hatta hiçbir an tamamen ağrısız değilim.”

şeklinde tarif eder.

Belirtiler kişiden kişiye değişmekle birlikte şu özelliklerle karşımıza çıkabilir:

• Süreklilik
  Ağrı sürekli ve kesintisizdir. Gün içinde şiddeti değişse bile tamamen kaybolmaz.
• Ağrı karakteri
  İki farklı profile benzeyebilir:
  — Gerilim tipi benzeri: Baskı tarzında, başı sıkıştıran, çoğunlukla iki taraflı ağrı
  — Migren benzeri: Zonklayıcı, tek taraflı olabilen, ışık ve sese hassasiyet, bulantı-kusma ile birlikte görülebilen ağrı
• Ağrının yeri
  Alın, şakaklar, başın her iki yanı veya ense bölgesinde olabilir. Bazı kişilerde tek tarafla sınırlıdır.
• Şiddeti
  Çoğunlukla orta–şiddetli düzeyde olup günlük yaşamı ciddi şekilde etkileyebilir.
• Eşlik eden diğer şikâyetler
  Yorgunluk, dikkat dağınıklığı, uyku problemleri, baş dönmesi, kaygı ve depresif duygulanım sıkça eşlik edebilir.

Yeni Günlük Israrcı Baş Ağrısı (NDPH) Kimlerde Görülür?

NDPH, her yaşta ve her iki cinsiyette görülebilen nadir bir baş ağrısı hastalığıdır. Ancak bazı eğilimler dikkat çekicidir:

• Yaş
  Daha çok ergenlik ve genç erişkinlik döneminde başlar (yaklaşık 10–30 yaş arası).
  Bununla birlikte, çocukluk ve ileri yaşlarda da ortaya çıkabilir.
• Cinsiyet
  Kadınlarda biraz daha sık bildirilse de, migren gibi belirgin bir kadın baskınlığı yoktur.
  Erkeklerde de benzer oranlarda görülebilir.
• Önceki baş ağrısı öyküsü
  Birçok NDPH hastasında daha önce düzenli baş ağrısı yakınması yoktur.
  Bu durum hastalığın bir anda ve beklenmedik şekilde başlaması ile uyumludur.

Uluslararası Baş Ağrısı Hastalıkları Sınıflaması (ICHD-3) Tanı Kriterleri- 4.10 New Daily Persistent Headache

Ani başlangıçlı olan ve başlangıçtan itibaren 24 saat içinde her gün mevcut hale gelip en az 3 ay boyunca devam eden sürekli baş ağrısıdır.

1. Hasta, ani ve net bir şekilde hatırlanabilen bir gün/lokasyon ile başlayan baş ağrısı öyküsü verir — o günden itibaren baş ağrısı kesintisiz ve sürekli hâle gelir.
2. Baş ağrısı başlangıçtan itibaren veya başlangıcın hemen ardından (24 saat içinde) günlük ve sürekli hale gelir.
3. Ağrı > 3 aylık bir süredir her gün devam eder ve kesintisizdir.
4. Ağrı başka bir baş ağrısı hastalığına (örneğin kronik migren, kronik gerilim tipi baş ağrısı) veya başka bir neden (sekonder baş ağrısı) ile daha iyi açıklanamaz.

Yeni Günlük Israrcı Baş Ağrısı (NDPH) – Nasıl Teşhis Edilir?

New Daily Persistent Headache (NDPH) tanısı, benzer şikâyetlere yol açabilecek tüm ikincil (sekonder) nedenlerin dışlanmasıyla konulan bir değerlendirme sürecidir. Bu süreç genellikle şu adımları içerir:

1. Detaylı hasta öyküsü: Hekim, baş ağrısının hangi gün başladığını, o günden beri ağrının hiç geçip geçmediğini, ağrının karakterini ve eşlik eden belirtileri titizlikle sorgular. Net bir başlangıç günü verebilmek NDPH şüphesini güçlendirir.
2. Fiziksel ve nörolojik muayene: Ortalama olarak, NDPH hastalarında nörolojik muayene bulguları normaldir.
3. Görüntüleme yöntemleri: Ani başlayan ve sürekli normalleşmeyen baş ağrıları, beyin tümörü, damar anormalliği, enfeksiyon gibi ciddi nedenleri akla getirdiğinden, beyin ve damarlarının görüntülenmesi yaygın olarak önerilir (örneğin kontrastlı MRG, MR venografi).
4. Kan testleri ve diğer laboratuvar incelemeleri: Enfeksiyon veya inflamasyon gibi olası sekonder nedenleri ekarte etmek için uygundur.
5. Lomber ponksiyon (belden sıvı alma): Özellikle kafa içi basınç yüksekliği/düşüklüğü, beyin omurilik sıvısı anormallikleri düşünülüyorsa değerlendirilir.

Yeni Günlük Israrcı Baş Ağrısı (NDPH) Tedavisi

NDPH, baş ağrısı dünyasının en zorlayıcı tablolarından biridir. Standart baş ağrısı tedavilerine kıyasla dirençli olması, tek bir “kurtarıcı” tedavisinin bulunmaması bu durumu daha da karmaşık kılar. Bu nedenle tedavinin amacı tamamen ağrıyı ortadan kaldırmaktan ziyade ağrının şiddetini ve sıklığını azaltarak, hastanın işlevselliğini ve yaşam kalitesini tekrar kazanmasını sağlamaktır.

İlaç (Farmakolojik) Tedaviler

Tedavide sıklıkla başvurulan ilaçlar şunlardır:

• Profilaktik (önleyici) ilaçlar:
  • Trisiklik antidepresanlar (örneğin amitriptilin, nortriptilin)
  • Antiepileptik ilaçlar (örneğin gabapentin, topiramat)
  • Beta-blokörler
  • Kas gevşeticiler
    Bu ilaçlar NDPH’de diğer kronik baş ağrısı türlerindeki kadar yüksek başarı oranına sahip olmayabilir; bu yüzden yakından takip ve doz ayarlaması
• Antiinflamatuar/antibiyotik yaklaşımlar:
  Eğer ağrının başlama sürecinde bir enfeksiyon hikâyesi varsa, bazı hekmler antiobiotikler (örneğin doksisiklin veya minosiklin) gibi ajanları “iltihabi mekanizma”ya yönelik olarak deneyebilirler.
• Enjeksiyon yoluyla uygulamalar:
  • Sinir blokajları: Özellikle ense bölgesindeki oksipital sinirlere (örneğin Greater Occipital Nerve) lokal anestezik (örneğin lidokain) veya steroid enjeksiyonları uygulanabilir.
  • Botulinum toksini (Botoks): Kronik migren tedavisinde kullanılan bu yöntem NDPH’de de bazı olgularda geçici rahatlama sağlayabilir.
    Bu yaklaşımlar, özellikle ilaç kullanımına yeterli yanıt alınamayan veya ilaca sınırlama bulunan hastalarda alternatif bir seçenek olarak düşünülmelidir.

İlaç Dışı (Non-Farmakolojik) Tedaviler

Tedavide sadece ilaçlara odaklanmak yerine, kapsamlı ve çok yönlü bir yaklaşım benimsemek oldukça önemlidir:

• Fizik tedavi ve manuel terapi: Boyun‐omuz bölgesinde gerginlik veya postüral bozukluk varsa, fizyoterapist eşliğinde egzersiz programları ve manuel terapi yöntemleri fayda sağlayabilir.
• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kronik ağrının yol açabileceği anksiyete, depresyon ve işlev kaybı ile başa çıkmak için psikolog veya psikiyatrist rehberliğinde bireysel veya grup çalışmaları önerilir.
• Biofeedback ve gevşeme teknikleri: Kas gerginliği, stres ve uyku bozuklukları gibi faktörlerin yönetiminde biofeedback, progresif kas gevşemesi, meditasyon ve nefes egzersizleri etkili olabilir.
• Akupunktur ve diğer tamamlayıcı yöntemler: Bazı hastalar için alternatif tedavi yaklaşımları (örneğin akupunktur) rahatlama sağlayabilir; araştırmaları sınırlı olsa da ek destek olarak değerlendirilebilir.

Multidisipliner ve Uzun Süreli Yaklaşım

NDPH tedavisi tek bir hekim ya da yalnızca bir yöntemle sınırlı kalmamalıdır. Nöroloji uzmanı, algoloji (ağrı yönetimi) hekimi, fizyoterapist, psikolog gibi uzmanların birlikte çalıştığı bir ekip yaklaşımı en ideal yaklaşımdır. Ayrıca tedavi süreci sabırlı yürütülmeli; erken sonuç beklemek yerine, “kontrollü iyileşme” hedeflenmelidir.

Tedavi sürecinde hastanın yaşam tarzı değişiklikleri (uyku düzeni, stres yönetimi, tetikleyici faktörlerden kaçınma) de yanı sıra takip açısından çok önemlidir.

NDPH, ani başlangıcı, sürekli süren yapısıyla ciddi bir yük yaratabilir; ancak doğru planlama ve ekip yaklaşımla ağrının yönetilmesi ve yaşam kalitesinin yeniden sağlanması mümkündür.

Yeni Günlük Israrcı Baş Ağrısı (NDPH) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1) NDPH ile kronik migren arasındaki temel fark nedir? Her gün başım ağrıyor, bu NDPH olduğu anlamına gelir mi?

Kronik migren genellikle zaman içinde yavaş yavaş kronikleşen bir baş ağrısı hastalığıdır; atakların sıklığı giderek artar ve hasta ağrısız günlerinin azaldığını fark eder. Oysa Yeni Günlük Israrcı Baş Ağrısı (NDPH) tamamen farklı bir başlangıç gösterir. Hasta, ağrının başladığı günü ve hatta saati bile oldukça net hatırlar. Baş ağrısı ilk günle birlikte kesintisiz hale gelir ve üç aydan uzun süre boyunca hiç kaybolmadan devam eder. Dolayısıyla baş ağrısının ani ve kalıcı şekilde başlaması tanı için en önemli ipucudur. Her gün ağrı yaşamak NDPH olasılığını düşündürse de, tanı koymak mutlaka bir nöroloji uzmanının değerlendirmesini gerektirir.

2) Bu baş ağrısı tehlikeli bir hastalığın (örneğin beyin tümörü) belirtisi olabilir mi?

NDPH, primer yani doğrudan baş ağrısı hastalığı olarak sınıflandırılır ve kendi başına tehlikeli bir hastalık değildir. Ancak aniden başlayan sürekli baş ağrısı, beyin tümörü, damar anormallikleri, enfeksiyonlar veya kafa içi basınç bozuklukları gibi ciddi tabloların da belirtisi olabileceğinden, tanı konulmadan önce mutlaka bu durumların dışlanması gerekir. Bu amaçla beyin MR görüntülemesi, MR venografi, kan testleri ve gerekirse belden sıvı alma işlemi yapılır. Bu incelemelerde bir sorun saptanmazsa, baş ağrısının altta yatan tehlikeli bir nedenle ilişkili olmadığı anlaşılır.

3) NDPH ömür boyu sürer mi, kendiliğinden geçebilir mi?

Hastalığın seyri kişiden kişiye oldukça değişkendir. Bazı kişilerde baş ağrısı aylar veya birkaç yıl içerisinde hiçbir tedavi olmadan kendiliğinden tamamen kaybolabilir. Ancak daha büyük bir grupta baş ağrısı yıllarca sürebilir ve kronik bir duruma dönüşebilir. Hangi hastada hangi seyrin gelişeceğini önceden bilmek ne yazık ki mümkün değildir. Bununla birlikte, erken dönemde tedavi başlanan, enfeksiyon sonrası başlayan veya migrene benzer özelliklerdeki NDPH olgularının daha iyi iyileşme şansına sahip olduğu düşünülmektedir.

4) Neden standart ağrı kesiciler ve migren ilaçları işe yaramıyor?

Basit ağrı kesiciler veya triptanlar çoğu zaman NDPH’de beklenen etkiyi göstermez. Bu durum, hastalığın altta yatan mekanizmasının farklı olmasından kaynaklanır. NDPH’de merkezi sinir sisteminde ağrı duyarlılığını artıran bir süreç baş gösterdiği düşünülür. Yani sorun sadece damar genişlemesi ya da kas gerginliği değildir; beyindeki ağrı iletim yollarında kalıcı bir hassasiyet oluşmuştur. Bu nedenle tedavide antidepresanlar, antiepileptikler, sinir blokajları gibi nöronal duyarlılığı azaltmayı hedefleyen tedaviler ön planda yer alır.

5) NDPH olduğumu düşünüyorsam ne yapmalıyım?

Eğer ağrınız net bir başlangıç günüyle birlikte ortaya çıktıysa ve o günden beri hiç kesintiye uğramadan devam ediyorsa, gecikmeden bir Nöroloji uzmanına başvurmalısınız. Baş ağrısı konusunda uzmanlaşmış bir hekimin sizi değerlendirmesi tanı sürecini hızlandırır. Randevuya giderken ağrınızın tam başladığı tarihi, öncesinde geçirilen enfeksiyon ya da stres gibi olası tetikleyicileri ve ağrının günlük seyrini not ederek gitmeniz hekimin işini kolaylaştıracaktır.

6) NDPH psikolojik midir? Kaygı ve stres bu hastalığı yapar mı?

NDPH kesinlikle psikolojik bir hastalık değildir; kökeni nörolojiktir. Ancak uzun süren ağrı, doğal olarak kaygı, huzursuzluk ve depresif duygu durumuna yol açabilir. Psikolojik destek ve tedavi, baş ağrısının kontrolünde önemli bir yardımcıdır ama hastalığın nedeni olarak görülmemelidir.

7) Egzersiz yapmak bu ağrıyı kötüleştirir mi? Spor yasak mı?

Bazı kişilerde efor baş ağrısını artırabilir. Bu nedenle spor tamamen yasaklanmaz, ancak hastaya uygun bir program fizyoterapist eşliğinde düzenlenir. Duruş bozukluklarının düzeltilmesi, boyun kaslarının güçlendirilmesi çoğu zaman fayda sağlar.

8) Beslenme, uyku düzeni ve yaşam tarzı değişiklikleri tedavide etkili midir?

Evet. Uykusuzluk, uzun açlık, fazla kafein veya stres ağrının şiddetini artırabilir. Bu nedenle düzenli uyku, hafif egzersiz, sağlıklı beslenme ve stres yönetimi tedavinin ayrılmaz bir parçasıdır.

9) Tamamen iyileşme mümkün mü? Tedavi umut verici mi?

Tıbbi gelişmeler ve yeni tedavi yöntemleri sayesinde her geçen gün daha fazla hasta ağrılarında belirgin düzelme yaşamaktadır. Erken tanı, multidisipliner yaklaşım ve kişiye özel tedavi planı başarı şansını artırır.

NDPH, ani başlangıcı ve inatçı yapısıyla hem hastalar hem hekimler için zorlayıcı bir hastalıktır. Ancak doğru tedavi yaklaşımı, sabır ve uzman bir ekip desteğiyle ağrının kontrol altına alınması ve yaşam kalitesinin yeniden kazanılması mümkündür.

10) Umut Vadeden Yeni Tedavi Yaklaşımları

Yeni Günlük Israrcı Baş Ağrısı (NDPH) için hâlâ kesin ve evrensel kabul görmüş bir tedavi olmamakla birlikte, son dönem araştırmaları umut vadeden yeni tedavi yaklaşımlarını gündeme getirmiş durumda. Aşağıda öne çıkan seçenekleri ve araştırma verilerini bulabilirsiniz. Bu tedaviler henüz her hasta için standart hale gelmemiş olup, mutlaka bir baş ağrısı konusunda deneyimli nöroloji uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.

1. CGRP yolu hedefli tedaviler
   Erenumab gibi CGRP (kalsitonin gen-iletişim peptidi) reseptör antagonisti monoklonal antikorların, “migren benzeri özellikler taşıyan” NDPH alt gruplarında başarılı olduğu bildirilen vaka çalışmaları vardır. Örneğin bir 46 yaşındaki kadında erenumab ile sürekli halde olan baş ağrısı tamamen kaybolmuş ve 2 yıl boyunca tekrarlamamıştır. Bu da, NDPH’nin tüm olguları için olmayabilir ama “migrenle örtüşen NDPH fenotipi” varlığında bir tedavi seçeneği olarak düşünülebilir.
2. Nöromodülasyon – Tekrarlayan Transkranial Manyetik Stimülasyon (rTMS)
   Son yayımlanan bir pilot çalışmada, 50 NDPH hastasına üç günlük yüksek frekanslı rTMS uygulaması yapılmış ve %70’inde ≥ %50 ağrı şiddeti azalması gözlemlenmiştir. Bu yöntem non-invaziv olup, beyin ağrı kontrol yollarına etki etmeyi amaçlamaktadır. Ancak daha geniş, plasebo kontrollü çalışmalara ihtiyaç vardır.
3. Cihaz-temelli tedaviler (örneğin sinir stimülasyonu)
   Özellikle çocuk-ergen gruplarında Nerivio gibi cihazlarla yapılan çalışmalar kayıt altına alınmakta — “Nerivio Device for Treatment of New Daily Headache” adlı çalışma bu alanda yürütülmektedir. Bu tip cihazlar, atak sırasında uygulanabilen veya günlük kronik ağrı için destekleyici rol alabilecek “ilaç dışı” seçenek olarak ilgi çekmektedir.
4. Takviye/ek destek tedavileri
   Özellikle pediatrik olgularda Koenzim Q10 (CoQ10) takviyesiyle baş ağrısında iyileşmeler olduğu bildirilmiştir. Bu yaklaşım, ana tedavi değildir ancak destekleyici bir yaklaşım olarak değerlendirilebilir.
5. Yaşam tarzı & nöro-biyolojik hedefler
   Araştırmalar, NDPH’de inflamatuar ve nöroimmunolojik mekanizmaların rol alabileceğini de göstermektedir. Örneğin serum sitokin düzeylerinin çalışıldığı bir çalışmada IL-6’nın yüksek bulunduğu saptanmıştır. Bu da bize “ağrıdan öte bir beyin sinyal/duyarlılık değişimi” olduğunu düşündürmekte ve yaşam tarzı değişikliklerinin (uyku düzeni, stres kontrolü, tetikleyicilerden kaçınma) tedaviye katkısını desteklemektedir.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Bu yeni yaklaşımlar henüz geniş onaylı standart tedavi değildir; bazı çalışmalarda sınırlı sayıdaki hastalarla yapılmıştır.
• Hastaların fenotipik özellikleri (örneğin migren geçmişi, başlangıç tetikleyicisi) cevabını etkileyebilir ve “NDPH altında yatan alt tip” olasılığı düşünülmelidir.
• Tedavi seçimi mutlaka bir baş ağrısı konusunda deneyimli nöroloji uzmanı gözetiminde yapılmalıdır.
• Cihaz temelli ve takviye tedavilerde de kullanım öncesi hasta için uygunluk değerlendirilmelidir.