Baş dönmesi, toplumda çok sık görülen ve çoğu zaman “denge kaybı”, “yürürken sallanma” ya da “yer ayağımın altından kayıyor” hissiyle tanımlanan bir şikayettir. Bu şikayet bazı kişilerde kısa süreli ve geçici olurken, bazılarında aylarca hatta yıllarca süren kronik bir hal alabilir. Süreğen dengesizlik birçok farklı hastalığın belirtisi olabilir; ancak son yıllarda tanımlanan Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi (PPPD), özellikle kronikleşen dengesizlik hissinin en sık nedenlerinden biri haline gelmiştir. Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi (PPPD), hastanın günlük yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilen ve multidisipliner yaklaşım gerektiren kompleks bir durumdur.

Bu hastalıkta kişi genellikle şu durumlardan yakınır:

• Sürekli dengesizlik hissi (özellikle ayakta dururken veya yürürken),
• Görsel hareketlere aşırı hassasiyet (örneğin kalabalık ortamlar, alışveriş merkezleri, televizyon veya telefon ekranına bakmak),
• Hareket ederken veya dik dururken artan baş dönmesi,
• Güvenli ortamlarda bile düşecekmiş hissi.

Bu durum hem fiziksel hem de psikolojik olarak oldukça yorucudur. Bu belirtilerle yaşamak kişinin iş, sosyal ve özel yaşamında belirgin kısıtlanmaya neden olabilir. Zamanla hastalarda kaygı, yorgunluk ve özgüven kaybı gibi ikincil etkiler de gelişebilir.

Tıbbi Tanımı ve Kim Tarafından Belirlenmiştir?

Bárány Society, kulak-burun-boğaz, nöroloji ve denge sistemi üzerine çalışan doktor ve bilim insanlarından oluşan bir dernektir. Bu topluluk, baş dönmesi ve denge bozukluğu hastalıklarını sınıflandırmak, tanı kriterlerini belirlemek ve dünya çapında ortak bir dil oluşturmak amacıyla çalışır.
Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi (PPPD), 2017 yılında Bárány Society (Barani Topluluğu) adlı uluslararası bir bilimsel kurul tarafından tanımlanmıştır. Yani PPPD terimi, bilimsel olarak kabul edilmiş ve uluslararası geçerliliği olan bir tanıdır. Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi, 2017 yılında Bárány Society tarafından “kronik vestibüler sendromlar” grubuna dahil edilmiştir.

“Kronik Vestibüler Dengesizlik” Ne Anlama Gelir?

“Vestibüler” kelimesi, iç kulaktaki denge organını ifade eder.
Bu sistem, gözler ve kaslar ile birlikte çalışarak vücudun dengesini sağlar.

Bazı hastalarda bu sistemin işlevi bozulmaz ama beyin, denge sinyallerini yanlış yorumlamaya başlar.
Bu durumda kişi sürekli dengesizlik hisseder — ama muayene ve testlerde fiziksel bir denge bozukluğu bulunmaz.

İşte bu tabloya “kronik vestibüler dengesizlik” denir. Yani PPPD’de sorun iç kulakta değil, beynin denge bilgilerini işlemesinde ve hareket algısının kontrolünde ortaya çıkar.

PPPD Kimlerde Görülür?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi (PPPD), genellikle 30 ile 50 yaş arasındaki kadınlarda daha sık görülür.
Ancak bu hastalık sadece kadınlara özgü değildir — erkeklerde ve hatta genç erişkinlerde de ortaya çıkabilir.

PPPD’nin görülme riskini artıran bazı durumlar vardır:

• Stresli yaşam tarzı veya kaygı bozukluğu
• Migren veya başka baş dönmesi atakları öyküsü
• Vestibüler nörit (iç kulak iltihabı) veya benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) gibi denge sistemi hastalıkları
• Uzun süren yorgunluk, uyku bozukluğu veya depresyon
• Öncesinde yaşanan şiddetli bir baş dönmesi atağı sonrasında, dengenin tamamen düzelmemesi

Bu hastalık çoğu zaman “vücut tamamen iyileşmiş olsa da, beynin denge algısının eski haline dönememesi” sonucunda gelişir.
Yani PPPD, fiziksel bir bozukluktan çok, beynin hareket ve denge sinyallerini yorumlama biçimindeki bir hata gibidir.

Erken tanı konulup uygun tedaviye başlandığında, hastaların büyük kısmında belirgin iyileşme sağlanabilir.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi (PPPD) Nedir?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi (PPPD), tıpta son yıllarda tanımlanan ve sürekli dengesizlik hissi, sallanma veya yerin kayıyormuş gibi algılanmasıyla seyreden bir baş dönmesi türüdür.
Bu rahatsızlıkta kişi genellikle “dünya dönüyor gibi değil ama ben dengesizim” şeklinde bir his yaşar.
Yani klasik dönme tarzı vertigodan farklıdır — burada baş dönmesi değil, sürekli dengesizlik ve sersemlik hissi ön plandadır.

Bu Hastalıkta Ne Olur?

PPPD, iç kulaktaki denge sisteminde yapısal bir bozukluk olmadan, beynin denge algısında meydana gelen karışıklık sonucu ortaya çıkar.
Yani vücut aslında dengededir ama beyin, gelen denge sinyallerini yanlış değerlendirir.

Belirgin Özellikleri:

PPPD hastalığında görülen belirtiler genellikle üç ana grupta toplanır:

1. Sürekli dengesizlik hissi:
   Kişi ayakta dururken veya yürürken kendini “sallanıyor”, “yüzüyor” veya “sarhoş gibi” hisseder.
2. Hareketle artan şikayetler:
   Yürümek, oturup kalkmak, hatta kafayı çevirip bir yöne bakmak bile dengesizlik hissini artırabilir.
3. Görsel hassasiyet:
   Kalabalık ortamlarda, alışveriş merkezlerinde veya hareketli görüntülere (örneğin metroda, televizyonda ya da ekranda) bakarken belirtiler belirginleşir.

Bu semptomlar genellikle en az 3 ay boyunca hemen her gün hissedilir.
Denge testleri ve beyin MR’ı çoğu zaman normal çıkar; bu da PPPD’yi “fonksiyonel bir denge bozukluğu” haline getirir — yani sistem çalışır, ama algı bozulmuştur.

Beyinde Neler Oluyor?

Dengeyi sağlayan sistem, iç kulaktan, gözlerden ve kas-eklem reseptörlerinden gelen bilgileri beyinde birleştirir. PPPD’de bu üç kaynaktan gelen bilgiler doğru işlenemez. Beyin, dengesizlik algısını sürekli açık tutan bir “yanlış alarm” durumuna gelir.

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesinin (PPPD) temelinde, beynin birden fazla duyu bilgisini birleştirme yeteneğinde meydana gelen bir uyumsuzluk (multisensör entegrasyon bozukluğu) vardır.
Normalde beyin; denge organı (vestibüler sistem), görme sistemi (gözler) ve kas-eklem duyusu (propriosepsiyon) tarafından gönderilen bilgileri birleştirerek vücudun konumunu algılar.

PPPD’de bu sistemlerden gelen sinyaller beynin içinde tam olarak uyumlu şekilde işlenemez.
Sonuçta beyin, vücudun dengesini korumak için anormal postüral (duruşla ilgili) kontrol stratejileri geliştirir.

Bilimsel çalışmalar, özellikle arka parietal korteks, temporo-parietal bileşke ve prefrontal korteks bölgelerinde aktivite değişiklikleri olduğunu göstermektedir. Bu bölgeler, denge ve hareket algısının sağlıklı şekilde koordine edilmesinden sorumlu olduğundan, bu değişiklikler PPPD’nin gelişiminde önemli rol oynar. Yani sorun iç kulakta değildir, beynin denge algısında oluşan hatalı bir ayarlamadan kaynaklanır.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi (PPPD) Neden Olur?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi (PPPD) genellikle birden fazla etkenin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Bu hastalık, çoğu zaman öncesinde yaşanan bir baş dönmesi atağı, stresli bir dönem, migren, ya da iç kulak hastalığı gibi bir olayın ardından gelişir.
Yani PPPD, beyindeki denge kontrol sisteminin bu olaydan sonra “yanlış bir ayar” yapması sonucu kalıcı hale gelen bir dengesizlik hissidir.

Hastalığın gelişimini üç ana başlık altında açıklayabiliriz:

1. Kişisel Eğilim (Zemin Hazırlayan Faktörler)

Bazı kişilerde PPPD gelişme riski daha yüksektir.
Bunlar arasında:

• Kaygılı veya mükemmeliyetçi kişilik yapısı,
• Daha önce migren, vertigo veya denge sorunu yaşama,
• Hareket hastalığına (örneğin araç tutması) yatkınlık,
• Anksiyete veya panik atak öyküsü yer alır.

Bu kişilerde beynin denge sistemine karşı aşırı duyarlı bir kontrol mekanizması vardır. Bu durum, denge sisteminde küçük bir sapmanın bile abartılı algılanmasına neden olur.

2. Tetikleyici Olaylar

PPPD genellikle bir “başlatıcı olay” sonrasında ortaya çıkar. Bu olay fiziksel, psikolojik veya nörolojik olabilir.

En sık görülen tetikleyiciler:

• Akut iç kulak hastalıkları (örneğin BPPV, vestibüler nörit, Meniere atağı),
• Migren atakları,
• Kafa travması veya beyin sarsıntısı,
• Cerrahi operasyonlar veya anestezi sonrası dönem,
• Panik ataklar,
• Ciddi stres veya duygusal travma.

Bu olaydan sonra beyin, dengesini yeniden kazanmaya çalışırken normal adaptasyon süreci bozulur ve yanlış bir “denge stratejisi” geliştirir.

3. Beyindeki Uyumsuzluk (Devam Ettiren Mekanizmalar)

Normalde denge sistemi, iç kulak, gözler ve kas-eklem duyusundan gelen bilgileri birleştirir.
PPPD’de beyin bu sinyalleri uyumsuz şekilde işler.Sonuçta kişi, aslında dengede olsa bile kendini dengesiz hisseder.

• Beyin, görsel uyarılara aşırı bağımlı hale gelir.
  Kalabalık, hareketli veya parlak ortamlarda baş dönmesi artar.
• Kas kontrolü değişir.
  Kişi dengeyi korumak için farkında olmadan daha fazla kasını kullanır, bu da vücudu daha da gergin ve ağrılı hale getirir.
• Aşırı dikkat ve kaygı devreye girer.
  “Yine dengesiz hissedeceğim” korkusu, beynin denge sistemini sürekli aktif tutar.
  Bu durum kısır bir döngü oluşturur — kişi ne kadar dikkat ederse, denge hissi o kadar bozulur.

Kısaca özetlemek gerekirse;

• PPPD genellikle bir baş dönmesi atağı, migren veya stres sonrası gelişir.
• Beyin dengeyi yeniden öğrenirken yanlış bir denge stratejisi geliştirir.
• Kişi sürekli dengesiz hisseder ama testlerde fiziksel bir bozukluk görülmez.
• Stres, kaygı ve aşırı dikkat bu durumu sürdürür.
• Tedavi, beynin denge sistemini yeniden eğitmeyi amaçlar.

Bárány Society (2017) Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi Tanı Kriterleri- Persistent postural-perceptual dizziness (PPPD)

Bárány Society, PPPD’yi “kronik fonksiyonel bir vestibüler bozukluk” olarak tanımlar ve aşağıdaki 5 ana tanı kriterinin tamamının karşılanması gerektiğini belirtir.

A. Belirtiler

• En az üç ay boyunca hemen her gün süren dengesizlik, sallanma hissi veya baş dönmesi (dönmeyen tipte vertigo)
• Şikâyetler genellikle dakikalar içinde değil, saatler boyunca devam eder (gün içinde dalgalanabilir).

B. Şiddetlendiren Durumlar

Semptomlar şu koşullarda belirgin şekilde artar:

1. Ayakta durmak (oturmaya göre daha kötü),
2. Yürümek veya hareket etmek,
3. Karmaşık görsel uyaranlar (kalabalık ortamlar, alışveriş merkezleri, metro, hareketli görüntüler vb.),
4. Hızlı baş veya vücut hareketleri.

C. Başlangıç Koşulu

• Belirtiler genellikle bir tetikleyici olay sonrasında başlar:
  • Akut veya tekrarlayan vestibüler hastalık (örneğin BPPV, vestibüler nörit, Meniere hastalığı),
  • Vestibüler migren,
  • Panik atak,
  • Kafa travması veya tıbbi hastalık,
  • Şiddetli stres dönemi.
• Tetikleyici olaydan sonraki günler veya haftalar içinde semptomlar kalıcı hale gelir.

D. DFonksiyonel Bozulma

• Semptomlar, hastanın günlük yaşamını belirgin şekilde kısıtlar (iş, sosyal veya kişisel aktivitelerde bozulma).

E. Başka Hastalıkla Daha İyi Açıklanamama

• Belirtiler başka bir nörolojik, vestibüler, psikiyatrik veya tıbbi hastalık ile tam olarak açıklanamaz.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi (PPPD) Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı süreci genellikle hastanın öyküsünü dikkatle dinlemeyi ve bazı denge testlerini içerir.

Hastalık Hikayesi (Anamnez)

Doktor hastadan şu bilgileri öğrenmek ister:

• Baş dönmesinin nasıl başladığı,
• Ne kadar sürdüğü,
• Hangi durumlarda arttığı (örneğin kalabalık, ışıklı ortamlar, yürüyüş),
• Öncesinde bir hastalık, enfeksiyon, migren veya stres olup olmadığı.

Hastalar çoğu zaman hislerini şu şekilde tarif eder:
“Yerde değilmiş gibi hissediyorum.”
“Sanki başımda hafif bir dönme var, ama dünya dönmüyor.”
“Sarhoş gibi, yüzer gibi hissediyorum.”

Fizik Muayene

• Nörolojik muayene genellikle normaldir.
• Göz hareketlerinde anormallik veya nistagmus izlenmez.
• Ancak denge testlerinde (örneğin tek ayak durma, Romberg, tandem yürüme) hafif instabilite olabilir.

Vestibüler Testler

• İç kulak fonksiyonlarını ölçen testler (örn. kalorik test, vHIT, VEMP) genellikle normal çıkar.
• Bu da hastalığın fonksiyonel (yapısal olmayan) bir problem olduğunu destekler.

 Postürografi (Denge Analizi)

• Dengenin hangi duyu sistemine bağımlı olduğunu gösterir.
• PPPD hastalarında görsel uyaranlara aşırı bağımlılık (visual dependence) tespit edilebilir.
• Özellikle Sensory Organization Test (SOT) ile bu durum objektif olarak ölçülür.

Psikolojik Değerlendirme

• Kaygı (anksiyete), depresyon ve vestibüler stres düzeyleri de değerlendirilir.
• “Dizziness Handicap Inventory (DHI)” gibi anketlerle günlük yaşam etkilenimi ölçülür.

3. Ayırıcı Tanı (Diğer Olasılıklar)

Tanı konmadan önce şu hastalıkların dışlanması gerekir:

• Meniere hastalığı
• Vestibüler migren
• BPPV (kulak kristali hastalığı)
• Merkezi sinir sistemi hastalıkları (örneğin beyin sapı lezyonları)

Beyin MR’ı genellikle normal çıkar, bu da PPPD’nin “fonksiyonel” (yani yapısal bir bozukluktan değil, beyin sinyallerinin işlenme biçiminden kaynaklanan) bir hastalık olduğunu destekler.

Kısaca özetlersek;

• PPPD tanısı konulurken genellikle testlerde anormallik bulunmaz.
• En önemli kriter, şikâyetlerin süresi (3 ay) ve belirli durumlarla artmasıdır.
• Tanı klinik değerlendirme, denge testleri ve psikolojik faktörlerin birlikte ele alınmasıyla konur.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi (PPPD) Tedavisi

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi (PPPD), çok sayıda faktörün etkisiyle ortaya çıktığı için tedavisi de bütünsel bir yaklaşıma dayanır.
Tedavinin amacı; beynin denge sistemindeki yanlış adaptasyonu düzeltmek, semptomları hafifletmek ve kişinin yaşam kalitesini artırmaktır.
Genellikle ilaç tedavisi, denge egzersizleri (vestibüler rehabilitasyon) ve psikolojik destek bir arada uygulanır.

1. Vestibüler Rehabilitasyon (Denge Egzersizleri)

PPPD tedavisinin temelini vestibüler rehabilitasyon oluşturur.
Bu özel egzersiz programları, beynin denge sistemini yeniden eğitmeye yardımcı olur.

Amaç:

• Beynin denge sinyallerini yeniden doğru şekilde işlemesini sağlamak,
• Görsel hareketlere karşı aşırı duyarlılığı azaltmak,
• Günlük aktivitelerde güven hissini yeniden kazandırmak.

Uygulanan egzersizler:

• Gaze stabilizasyonu: Gözlerin hareketle birlikte sabit bir noktaya odaklanma becerisini geliştirir.
• Denge eğitimi: Ayakta durma, yürüme veya yön değiştirme sırasında dengeyi güçlendirir.
• Alıştırma terapisi (exposure therapy):
  Hastalar baş dönmesini artıran ortamlara (örneğin alışveriş merkezi, kalabalık yerler) kademeli olarak maruz bırakılır.
  Bu sayede beyin, bu uyaranlara karşı “alışır” ve tepkiyi azaltır.
• Sanal gerçeklik (virtual reality) egzersizleri de bu süreçte etkili olabilir.

2. Görsel Duyarlılığı Azaltma Egzersizleri

PPPD’de beyin, görsel bilgilere gereğinden fazla bağımlı hale gelir.
Bu nedenle “optokinetik eğitim” adı verilen özel görsel egzersizlerle, hareketli görüntülere karşı tolerans artırılır.
Bu eğitimler başlangıçta hafif baş dönmesi yapabilir ancak zamanla görsel dengesizlik hissini azaltır.

3. Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT)

Cognitive Behavioral Therapy (CBT), PPPD tedavisinde en etkili psikolojik yaklaşımlardan biridir.
Amaç, hastalığı yanlış yorumlayan düşünce kalıplarını değiştirmektir.

CBT’nin katkıları:

• Baş dönmesi hissine karşı geliştirilen “kontrol kaybı” korkusunu azaltır,
• Anksiyete ve panik atak riskini düşürür,
• “Hareketten kaçınma” (fear-avoidance) döngüsünü kırar,
• Hastaya, semptomlarla başa çıkmayı öğreten stratejiler kazandırır.

Vestibüler bozukluklara özel CBT programlarının, klasik terapiye göre daha hızlı iyileşme sağladığı kanıtlanmıştır.

4. İlaç Tedavisi

İlaçlar, PPPD tedavisinde genellikle destekleyici olarak kullanılır.
Amaç, beyindeki denge merkezinin yeniden dengelenmesine yardımcı olmak ve eşlik eden anksiyete/depresyonu kontrol altına almaktır.

En sık kullanılan ilaçlar:

• SSRI grubu antidepresanlar: Sertralin, escitalopram.
  Anksiyeteyi azaltır, beynin denge adaptasyonunu kolaylaştırır.
• SNRI grubu antidepresanlar: Venlafaksin, duloksetin.
  Eşlik eden depresyon varlığında etkilidir.
• Antikonvülzanlar: Gabapentin veya pregabalin, özellikle sinirsel hassasiyet belirginse kullanılabilir.
• Benzodiazepinler: Genellikle önerilmez. Çünkü alışkanlık yapabilir ve denge adaptasyonunu geciktirebilir.
  Ancak kısa süreli aşırı anksiyete durumlarında, doktor kontrolünde kullanılabilir.

5. Eşlik Eden Hastalıkların (Komorbiditelerin) Saptanması ve Tedavisi

PPPD çoğu zaman tek başına görülmez; birçok hastada başka tıbbi veya psikiyatrik durumlarla birlikte seyreder.
Bu komorbid hastalıklar hem semptomların şiddetini artırabilir hem de tedaviye yanıtı yavaşlatabilir.
Bu nedenle her PPPD hastasında eşlik eden rahatsızlıkların erken tanınması ve yönetimi tedavinin ayrılmaz bir parçasıdır.

1. Migren ve Vestibüler Migren

• PPPD hastalarının yaklaşık üçte birinde migren öyküsü
• Vestibüler migren atakları, denge sistemini hassaslaştırarak PPPD’yi tetikleyebilir veya şikâyetleri sürdürebilir.
• Bu durumda, migrenin profilaktik tedavisi (örneğin propranolol, topiramat, flunarizin) ve tetikleyicilerden kaçınma stratejileri PPPD tedavisiyle birlikte planlanmalıdır.
• Migrenin kontrol altına alınması genellikle PPPD semptomlarında da belirgin düzelme sağlar.

2. Anksiyete Bozuklukları ve Depresyon

• PPPD hastalarının büyük kısmında anksiyete veya depresyon belirtileri eşlik eder.
• Bu durum, hastanın dengesizlik hissine aşırı odaklanmasına ve hareketten kaçınma davranışlarının artmasına neden olur.
• Bu nedenle hastalara psikolojik değerlendirme (örneğin DHI, HADS ölçekleri) yapılmalı;
  gerekiyorsa SSRI/SNRI grubu ilaçlar veya bilişsel-davranışçı terapi (CBT) tedaviye eklenmelidir.
• Psikiyatrik komorbiditelerin etkin yönetimi, tedavi başarısını belirgin şekilde artırır.

3. Otonom Sinir Sistemi Bozuklukları ve Postural Hipotansiyon

• Bazı PPPD hastalarında kan basıncı regülasyonunda bozulma, taşikardi veya postural hipotansiyon görülür.
• Bu durumlar, ayağa kalkınca baş dönmesi ve dengesizlik hissini artırabilir.
• Bu nedenle gerekli durumlarda kardiyolojik değerlendirme yapılmalı, sıvı alımı, tuz dengesi ve gerekirse medikal tedavi düzenlenmelidir.

4. Uyku Bozuklukları

• Uyku kalitesinin bozulması (örneğin insomnia veya huzursuz bacak sendromu) vestibüler sistemin adaptasyonunu zorlaştırır.
• Uyku hijyeninin sağlanması, düzenli uyku saatlerinin oluşturulması ve gerekirse uyku tıbbı desteği alınması tedaviye katkı sağlar.

5. Boyun ve Kas-İskelet Sistemi Problemleri

• Servikal kas gerginliği veya duruş bozuklukları PPPD semptomlarını artırabilir.
• Bu hastalarda fizyoterapi, duruş egzersizleri ve manuel terapi destekleyici olarak kullanılabilir.

6. Mindfulness (Anda Kalma) ve Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

Farkındalık temelli yaklaşımlar (mindfulness, meditasyon, nefes egzersizleri)
→ bedensel duyulara aşırı odaklanmayı azaltır,
→ denge üzerindeki “aşırı dikkat” döngüsünü kırar.

Günlük yaşam önerileri:

• Düzenli uyku ve beslenme,
• Düzenli fiziksel aktivite (örneğin yürüyüş veya yoga),
• Stres yönetimi,
• Sosyal aktivitelerden kaçınmamak (izolasyon semptomları artırabilir).

7. Multidisipliner Tedavi Yaklaşımı

En iyi sonuçlar, bir ekip çalışmasıyla alınır.
Tedavi sürecinde şu uzmanların iş birliği gerekebilir:

• Nöroloji veya nörotoloji uzmanı,
• Vestibüler rehabilitasyon terapisti,
• Psikiyatrist veya klinik psikolog,
• Fizik tedavi uzmanı.

Tedavi Süreci ve Başarı Oranı

• Tedavi süreci genellikle uzun ve kademelidir; sabır gerektirir.
• Hastaların %60–80’inde doğru tedaviyle belirgin iyileşme sağlanır.
• En iyi sonuçlar, erken tanı, düzenli egzersiz, ilaç uyumu ve motivasyon ile elde edilir.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi (PPPD) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1. PPPD tamamen geçer mi?

Evet, çoğu hastada uygun tedaviyle belirgin düzelme sağlanabilir.
PPPD kalıcı bir hastalık değildir ancak beynin denge sisteminde yanlış öğrenilmiş bir denge tepkisi olduğu için zamanla ve doğru tedaviyle normale döner.
Vestibüler rehabilitasyon, psikoterapi ve ilaç tedavisinin birlikte uygulanması durumunda, hastaların yaklaşık %70–80’inde uzun vadeli iyileşme elde edilir.
Tedavi edilmediğinde ise semptomlar dalgalı şekilde devam edebilir.

2. PPPD tedavisi ne kadar sürer?

Tedavi süresi kişiden kişiye değişir.
Genellikle 3 ila 6 ay içinde belirgin iyileşme başlar, ancak bazı hastalarda tam düzelme 9–12 ay sürebilir.
Erken tanı, düzenli egzersiz yapma ve tedaviye uyum süreci kısaltır.
PPPD, sabır gerektiren ama doğru yaklaşımla oldukça yüz güldürücü sonuçlar veren bir durumdur.

3. PPPD kendiliğinden geçer mi?

Bazı hastalarda şikâyetler zamanla hafifleyebilir, ancak çoğunlukla profesyonel tedavi gerekir.
Çünkü PPPD’de beyin, denge sinyallerini yanlış yorumlamayı “alışkanlık haline” getirir.
Bu hatalı döngü ancak özel denge egzersizleri ve psikolojik destekle düzeltilebilir.
Tedavi olmadan sadece beklemek genellikle semptomların uzamasına neden olur.

4. PPPD ilaçsız tedavi edilebilir mi?

Bazı hafif olgularda evet.
Vestibüler rehabilitasyon egzersizleri, görsel duyarlılığı azaltan çalışmalar ve bilişsel-davranışçı terapi (CBT) ile birçok hasta ilaçsız da toparlayabilir.
Ancak belirgin kaygı veya depresyon eşlik ediyorsa, SSRI veya SNRI grubu antidepresanlar tedaviyi destekleyici olarak kullanılabilir.
Hangi yöntemin uygun olduğuna nöroloji uzmanı karar verir.

5. PPPD tekrarlar mı?

Tedavi sonrası tam iyileşme sağlanan hastalarda nüks oranı düşüktür, ancak yoğun stres, ani hastalık veya migren atağı gibi durumlar geçici olarak dengesizlik hissini yeniden tetikleyebilir.
Bu nedenle tedavi sonrasında da denge egzersizlerinin ara ara sürdürülmesi ve stres yönetimi önerilir.

6. PPPD’li hastalar egzersiz yapabilir mi?

Kesinlikle evet.
Hareketten kaçmak hastalığı güçlendirir.
Düzenli yürüyüş, yoga, pilates ve hafif denge egzersizleri; beynin doğru denge adaptasyonunu yeniden öğrenmesine yardımcı olur.
Ancak egzersizler, kişiye özel hazırlanmalı ve fazla zorlayıcı olmamalıdır.

7. PPPD’ye hangi doktor bakar?

PPPD tanı ve tedavisinden genellikle nöroloji uzmanı veya nörotoloji (denge hastalıkları) uzmanı sorumludur.
Gerektiğinde vestibüler fizyoterapist, psikolog ve psikiyatrist de tedavi sürecine dahil olur.
En etkili sonuçlar, multidisipliner (ekip) yaklaşım ile elde edilir.

8. PPPD psikolojik bir hastalık mı?

Hayır. PPPD psikolojik değildir, ancak beynin denge sinyallerini yorumlama biçimi bozulmuştur. Bu durum, hem fizyolojik (vestibüler sistemde adaptasyon bozukluğu) hem de psikolojik (anksiyete, aşırı dikkat) bileşenleri içerir.
Yani PPPD, beynin algısal denge mekanizmasının aşırı uyarılmasıyla ortaya çıkan “fonksiyonel” bir bozukluktur.

9. PPPD migrenle ilişkili midir?

Evet, PPPD sık olarak vestibüler migren gibi baş dönmesiyle seyreden migren türlerinden sonra gelişir.
Migren atakları beyinde denge sinyallerinin işlenme biçimini etkileyebilir.
Bu nedenle PPPD tedavisi planlanırken migren kontrolü de göz önünde bulundurulmalıdır.

10. PPPD’den korunmak mümkün mü?

PPPD genellikle bir vestibüler hastalık veya stresli dönem sonrasında geliştiği için tamamen önlenemeyebilir.
Ancak şu önlemler riski azaltabilir:

• Akut baş dönmesi ataklarından sonra erken vestibüler rehabilitasyona başlamak,
• Stres yönetimi ve uyku düzenine dikkat etmek,
• Gereksiz ilaç kullanmamak,
• Fiziksel aktiviteyi sürdürmek (hareketsizlik beyin adaptasyonunu geciktirir).

11. PPPD Nedir ve Diğer Baş Dönmesi Türlerinden Farkı Nedir?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi (PPPD), yapısal bir kulak hastalığı olmadan gelişen sürekli dengesizlik ve sallanma hissi ile karakterizedir.
Yani kulakta, beyinde veya iç kulak sıvılarında bir bozukluk yoktur; sorun beynin denge sinyallerini yanlış yorumlamasıdır.

Diğer baş dönmesi hastalıklarından farkı:

• BPPV (Pozisyonel Vertigo): Baş hareketiyle birkaç saniye süren döner tarzda vertigo olur. PPPD’de ise sürekli bir dengesizlik hissi vardır, baş hareketiyle ilişkili değildir.
• Meniere Hastalığı: Ataklar şeklinde gelir ve işitme kaybı görülür. PPPD’de işitme normaldir ve atak yerine sürekli dalgalanan bir dengesizlik vardır.
• Vestibüler Migren: Baş dönmesi migren ataklarıyla birlikte gelir. PPPD’de ise atak değil, sürekli bir “sallanma hissi” vardır.

PPPD’nin en belirgin özelliği, ayakta durma, yürüme veya kalabalık ve hareketli ortamlarda (örneğin markette, AVM’de) dengesizlik hissinin artmasıdır.
Klasik denge testleri genellikle normal çıkar; bu nedenle tanı hastanın öyküsüne ve belirtilerine göre konulur.

12. PPPD Ne Tür Şikayetlere Neden Olur? Nasıl Hissederim?

PPPD yaşayan kişiler genellikle şu şekilde tarif eder:

“Sanki yerde değilim”,
“Denizde tekne sallanıyormuş gibi hissediyorum”,
“Etraf dönmüyor ama kafamın içi dönüyor”,
“Sarhoş gibiyim, zemin ayağımın altından kayıyor.”

Bu hastalıkta baş dönmesi “döner” şekilde değil, sallanma veya yüzme hissi şeklindedir.
Ayakta dururken veya yürürken semptomlar artar, oturunca veya uzanınca genellikle azalır.

Hastanın şikayetlerini artıran durumlar:

• Kalabalık ortamlar, marketler, alışveriş merkezleri, sinema salonları,
• Hızlı hareket eden görseller (örneğin metro, trafik, ekranlar),
• Stres, yorgunluk veya uyku düzensizliği.

Hastalar sıklıkla dengesiz yürüdüklerinden korktuklarını, konsantre olamadıklarını, hızlı baş hareketlerinden kaçındıklarını belirtirler. Zamanla bu durum, anksiyete, yorgunluk ve sosyal geri çekilme eğilimine yol açabilir. Belirtiler genellikle sabahları hafif, gün içinde hareket arttıkça daha belirgin hale gelir.